هیدر بار، معاون بخش حقوق زنان در دیدهبان حقوق بشر
مترجم: شوکتعلی خالقی
بهتازهگی دادگاهی در سودان، مریمالسید تیراب ۲۰ ساله را به سنگسار محکوم کرده است. جرم او چه بود؟ زنا. این محکومیت که وی در آن خواهان استیناف شده است، عمیقاً هشدار دهنده است. نهتنها به این دلیل که هیچکس نباید سنگسار شود، بلکه این حادثه نشانهای دیگر از قهقرایی حقوق زنان و دختران است که در اکثر کشورها با آن روبهرو هستیم.
نوعاً، این اولین محکومیت در یک دهه اخیر است؛ هرچند انواع دیگر محکومیت به مرگ نیز بر زنان تحمیل شده است. چنین محکومیتی در برابر تظاهراتی صورت گرفته که زنان در آن نقش کلیدی داشتند و منتج به وضعیت اضطراری کودتای نظامی اکتبر سال 2021 میلادی در سودان شد.
سنگسار بهعنوان نوع مجازات، هنوز در کتابها باقی مانده است و در برخی از کشورها مانند ایران اعمال میشود. این مجازات در تیوری، هنوز بهعنوان یک مجازات قابل دسترس و غیرمدون، در حقوق جزای عربستان است و شکلی از مجازات فراقضایی در اکثر کشورها بهشمول افغانستان، نوعاً برای ارتکاب زنا است.
زنان از این قوانین به طرز نامناسبی متأثر میگردند؛ بارداری چیزی است که در زنا برای زنان محتمل است و درواقع، خود نوعی مجازات است، ولی با آنهم این قوانین، فقط که زنانی که مرتکب زنا میشوند را شامل میشوند و در برخی موارد زنانی که تجاوز جنسی را گزارش میدهند، به جای قربانی، مورد پیگرد قضایی قرار میگیرند.
این حکم در وضعیتی صادر شده، که میلیون ها زن و دختر از حقوقهای اولیهشان محروماند. در سال جاری دو حادثه، بهویژه، برگشت طالبان به قدرت و لغو قانون سقط جنین در آمریکا سرخط خبرها گردید. این دو حادثه به فروپاشی آزادی زنان و ترقی در حال افول منجر شده است.
فروپاشی آزادی
طالبان که در گذشته زنان را سنگسار کردهاند، سال گذشته بیشترین حقوق زنان و دختران را قاپیدهاند؛ از جمله دسترسی به تحصیل، اشتغال، مراقبتهای بهداشتی، آزادی بیان، آزادی تجمعات و رسیدهگی به خشونتهای جنسیتی را محدود کردهاند.
در همین حال، در جریان ماه گذشته، زنان در امریکا نیز حمله به حقوقشان را تجربه کردند؛ زمانی که دادگاه عالی شش در برابر سه رای، به اضمحلال تصمیم 50 ساله رای داد و حق سقط جنین را محدود کرد و اکثر ایالتها خیلی سریع، سقط جنین را جرم پنداشتند. بعضی ایالتها بهطور خودکار، سقط جنین را منع و تصمیم دادگاه را قابل اجرا کردند.
این رویدادها نشان میدهند که تا چه اندازه حقوق زنان در خطر است و به سرعت میتواند فرو بپاشد. این دو حادثه، حوادث جدا از هم نیستند.
در پولند، حکم دادگاه قانون اساسی در اکتبر 2020 به طور موثر دسترسی به سقط جنین قانونی را ممنوع کرد. چندهمسری در ساحل عاج، صرف اجازه ازدواج با چندهمسر را برای مردان میدهد.
در اندونیزیا زنان، از جمله غیرمسلمانان بهطور فزایندهای، مجبور به پوشیدن حجاب می شوند و یک مجله دانشجویی که در مورد خشونت علیه زنان در محوطه دانشگاه می نوشت، از نشر باز ماند.
در چین، پس از دههها اجرای «سیاست یک طفل» اکنون زنان تحت فشار قرار میگیرند تا کودکان بیشتر داشته باشند و زنان با افزایش تبعیض در محل کار مواجه شدهاند.
ترقی در حال افول
بیماری کرونا در حال حاضر وضعیت را بدتر کرده است. در اوایل 2019 میلادی گروهی از رهبران زن، نسبت به حرکتهایی که در تلاش متوقف ساختن و تعضیف حقوق زناناند، هشدار داد. حدود 18 ماه بعد سازمان ملل متحد پیشبینی کرد که این بیماری همهگیر، 47 میلیون زن و دختر را به فقر کشانده است.
ماندن در خانه در طول همهگیری و عدم دسترسی به شبکههای حمایتی، چالش دیگر برای ادامه کار زنان بود که منتج به طوفانی از خشونتهای خانوادهگی در برابر زنان، در جریان پاندمی گردید.
در جریان همهگیری، طرز رفتار نیز نسبت به زنان تغییر کرد. یک تحقیق سازمان ملل نشان میدهد که خشونت فزیکی قابل قبول علیه زنان، از دو درصد در هشت کشور مورد مطالعه، بین سال های 2018 الی 2022 به 19 درصد افزایش یافته است.
ضمناً یک مطالعه دیگر در 2022 میلادی در مورد پیشرفت اهداف توسعهای پایدار ملل متحد مبنی بر دستیابی تساوی جنسیتی تا 2030 نشان میدهد که یکـسوم کشورها هیچ پیشرفتی در این زمینه نداشته هیچ، که عقبگرد داشتهاند. این عقبگرد نشان میدهد که در حال حاضر نمیتوانیم به هدف مذبور دست یابیم.
البته، تمام خبرها بد نیستند. در سال 2021، رهبران زنان برای اولین بار در هشت کشور، نقش رییس دولت یا حکومت را به عهده گرفتند. کلمبیا، ایرلند، مکزیک، نیپال، افریقای جنوبی، کره جنوبی و بریتانیا کشورهایی هستند که در دهههای اخیر، حق زنان برای خاتمه دادن به بارداریشان را به رسمیت شناختند و تعدادی از کشورهای رو به توسعه، از شیلی تا آلمان، از مکزیک تا اسپانیا قول دادند که سیاست خارجی فمینیستی داشته باشند. نگرانی اما این است که جهان چگونه به نقض حقوق زنان در هر نقطه از جهان پاسخ میدهد. این پاسخ اثرات موجی برای بقیه کشورها دارد.
زمانی که یک کشور شروع به سنگسار کردن زنان میکند، یا دختران را از آموزش محروم میسازد، یا زنان از کنترل به بدنشان منع می شوند، نهتنها زنان دیگر مشاهده میکنند، بلکه به پدیده نفرت از زن، دامن میزنند. زمانی که در گوشهای از جهان حقوق زنان نقض میشود، یا رهبران زن توهین می شوند، نقطهای دیگر از جهان جسورتر میشود و این مسأله، تلاشهای جهانی برای دستیابی به برابری را مشکل میسازد.
زنان باید بدانند که در هرکجای این جهان باشند، آنچه که بر مریمالسید تیراب اتفاق افتاد، بر همه زنان تأثیرگذار است.