در بسیاری از جاها بهویژه شاهراهها بارها شنیده شده که افراد مسلح ملبس با لباس پولیس، سرقتهای مسلحانه انجام داده و از عابران اخاذی میکنند. اما این اتفاق بهندرت پیش میآید که دزد با لباس پولیس در مرکز شهر، آن هم در یکی از کلانشهرهای افغانستان، دزدی کند. شاید این اتفاق آنگونه هم غیرقابل باور نباشد، چرا که حالا لباس پولیس وجود ندارد. اصلاً پولیسی وجود ندارد که لباس و یونیفورم داشته باشد. در ایستهای بازرسی هرات، طالبان با همان لنگی و پیراهنوتنبان سنتی ایستادهاند و باشندهگان هرات را مورد بازرسی قرار میدهند.
آنچه کار را برای باشندهگان هرات سخت کرده، نبود یونیفورم مشخص برای طالبان است. حالا در هر جا شخصی مسلح با ریش، لنگی و پیراهنوتنبان ایستاد باشد، طالب است و صلاحیت بازرسی مردم را دارد.
عارف، یکی از باشندهگان هرات است که در دام همین موضوع افتاده است. دو مرد مسلح در منطقه تانگ مولوی هرات به نشانه توقف دادن او، دست تکان میدهند. او به خیال ایست بازرسی طالبان، موترسایکلش را در جا توقف میدهد؛ چرا که میداند عدم توقف او سبب خشم این افراد و یا طالبان شده و بر او شلیک خواهند کرد.
او در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید: «دو فردی که کلاشنیکوف در شانه داشتند، جلو من ایستادند. من بلافاصله توقف کردم. تصور میکردم طالبان مثل همیشه ایست بازرسی دارند و شاید برای بازرسی توقفم دادهاند.»
تصور عارف اما درست نبوده است. دو سارق مسلح، با یک موترسایکل ایست بازرسی موقت انداخته و به نام طالب به دنبال دزدی بودهاند. عارف میگوید که پس از توقف، این افراد به او گفتهاند که اسناد موترسایکل را نشان بدهد. پس از گرفتن اسناد، جیبهای او را خالی میکنند و با موترسایکل از منطقه متواری میشوند.
او تصریح میکند: «من اصلاً نمیدانستم که این افراد دزد هستند. هیچ تفاوتی با نیروهای طالبان در ایستهای بازرسی نداشتند. وقتی من توقف کردم، در ابتدا اسناد موترسایکل را خواستند. پس از اینکه جیبهای من را خالی کردند، اعتراض کردم که چرا مبایل و پولهایم را به جیبتان میکنید؛ اما همانطور که آنها عجله داشتند، مرا به سلاح به پشت سر هدایت دادند و همین که فاصله گرفتم، موترسایکلم را هم گرفته و فرار کردند. تا حالا نمیدانم آنها واقعاً دزد بودند یا طالب.»
روشهای جدید دزدی
گروه طالبان در ولایت هرات روز یکشنبه، 22 جوزا، اعلام کرد که یک زن و شوهر به اتهام چندین قتل زنجیرهای بازداشت شدهاند. در اعلامیه این گروه آمده است که این زوج به بهانههای مختلف باشندهگان هرات را به خانه خود دعوت کرده و به خاطر گرفتن پول و اموالشان آنان را به قتل میرساندهاند. این افراد از ناحیه دهم شهر هرات بازداشت شده و به گفته طالبان پس از اعتراف به جرم خود، تحت نظارت قرار گرفتهاند.
در کنار این سرقتهای مسلحانه با موترسایکل، تعقیب افراد از سوی دزدان و کمین دزدان مسلح در برخی از کوچهها و پسکوچههای هرات همچنان رو به افزایش است. سیداحمد، یکی دیگر از باشندهگان هرات است که دو مبایلش را همزمان دزدان مسلح بردهاند. در عین حال خودش به دلیل اعتراض، مورد ضربوشتم قرار گرفته است.
سیداحمد در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید که شامگاه دوشنبه در حین رفتن به طرف خانه، ناگهان یک موترسایکل با دو سرنشین در کنار او توقف کرده است. سیداحمد میگوید که در ابتدا تصور کرده آنها طالب هستند و برای امنیت این منطقه گشتوگذار میکنند، اما این افراد که تفنگچه هم با خود حمل میکردند، دو مبایل و پول نقد او را میگیرند. او میگوید که وقتی اعتراض کرده که چرا شما طالبان این کار را میکنید، مورد ضربوشتم قرار گرفته است. او تصریح میکند: «پوشش و چهره آنها تفاوتی با طالب نداشت. ریش نسبتاً بلند، لباس سنتی و یکی از آنها دستمال روی دماغش داشت. وقتی اعتراض کردم، بهصورتم کوبیدند و خیلی کوتاه گفتند که چپ باش. فوراً پس از گرفتن پول و مبایل من، با سرعت حرکت کردند.»
واکنش طالبان به افزایش دزدیهای مسلحانه
دزدیهای مسلحانه در هرات چیزی جدید نیست. از زمان جمهوریت تاکنون همچنان این عمل دوام دارد. طالبان بارها جنازههای خونین افرادی را به اتهام دزدی در مرکز شهر به نمایش گذاشتهاند.
طالبان با چسباندن چندین پوستر به این اجساد، گفتهاند که «سزای دزدی همین است»؛ اما آنچه بیش از همه برجسته شده، این است که این عملکرد طالبان تاثیری نداشته و دزدیهای مسلحانه حتا افزایش نیز یافته است.
برخی از منابع نیز میگویند که این افراد اصلاً دزد نبودهاند و طالبان نیروهای امنیتی پیشین را به اتهام دزدی و آدمربایی از بین میبرند و دزدان اصلی را ـ در صورت گرفتاری ـ زنده به بخش نظارت انتقال میدهند.
آژانس اطلاعاتی باختر تحت تسلط طالبان در هرات حداقل در هفته چهار بار اعلام میکند که افرادی از ناحیههای مختلف شهر هرات به اتهام دزدی مسلحانه و غیرمسلحانه بازداشت شدهاند. اگر این آمار درست باشد، طالبان در روز موفق به بازداشت تنها دو تا چهار دزد مسلح در این کلانشهر میشوند.
تعدادی از دزدان پس از دزدی فوراً از محل متواری میشوند و طالبان توانایی شناسایی و بازداشت آنان را ندارند. برخی ادعا میکنند که این دزدان همان نیروهای طالبان هستند.
طالبان نیز با افتخار و به دلیل نشان دادن دستاورد خود، پس از بازداشت چند دزد کوچک میگویند که اموال مسروقه دوباره به مالکان آنان برگشت داده شده است. حجم زیادی از اموال باشندهگان هرات به مانند عارف و سیداحمد اما هیچوقت دوباره برگشت داده نشده است. روزانه دهها تن دیگر نیز با این اتفاق روبهرو میشوند.
در کنار این، از لحاظ ظاهری بین طالب و دزد تفکیک کردن دشوار و در مواردی ناممکن است. لباسها و قیافه بسیار شبیه است.