محمدنایب حبیبیار، شاعر، نویسنده و دانشآموخته تاریخ ادبیات فارسی در یکی از دانشگاههای تهران است. وی ۲۰ سال پیش، در زمان حکومت پیشین طالبان، رییس محکمه یکی از ولسوالیهای ولایت هرات بود. داستان اعتیادش پس از ربودن وی توسط آدمربایان آغاز میشود؛ آغازی که سرنوشت تلخی را برایش به ارمغان آورده است.
حبیبیار نخستینبار تریاک را با تاکید آدمربایان برای درمان دردهای ناشی از شکنجههایش استفاده میکند. پس از آن به مواد مخدر معتاد میشود و در جریان ۱۳ سال گذشته از هیرویین و هشیش نیز استفاده کرده است. وی بهتازهگی اعتیاد را ترک کرده، اما تاثیرات منفی مواد مخدر هنوزهم مانند سایه همراهیاش میکند.
محمدنایب حبیبیار را در زیارت سلطانآغا، مکان تجمع معتادان در شهر هرات، پیدا کردم. وی در این زیارت برای یافتن سایر معتادانی که در جریان سالهای گذشته وی را همراهی میکردند، آمده بود. حبیبیار در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «باید دروازههای بسته شفاخانههای ترک اعتیاد باز شود. اگر این دروازهها باز نشود و فعالیت اینها شروع نشود، فاجعه بیشتر از اکنون به بار میآید.»
عبدالله، معتاد دیگری است که تنها دغدغهاش پیدا کردن مواد برای دود کردن است. وی سرگرم آماده کردن موادش بود. با نشستن در کنارش، گویا خلوتش را برهم زدم؛ اما با متانت و بردباری به پرسشهایم پاسخ داد. حکایتهای زندهگی معتادان به مواد مخدر غمانگیز است. عبدالله در ایران به مواد مخدر معتاد شده است. خانمش پس از سه سال زمانی که میفهمد او معتاد است، طلاق میگیرد. عبدالله میگوید که درد جدایی خانمش، وی را سخت زمینگیر کرده است. وی در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «زندهگی نداریم، شب و روز آسایش نداریم. کارم جمعآوری ضایعات است تا مواد خود را تهیه کنم.»
وی همانند دهها معتاد به مواد مخدر تنها آرزویش درمان است؛ آرزویی که برای بسیاری از آنان تحقق نیافته است.
آمارهای غیررسمی نشان میدهد که بیش از ۷۰ هزار معتاد به مواد مخدر در هرات حضور دارند. مقامهای اداره محلی هرات برای رفع این مشکل و کاهش آمار معتادان به مواد مخدر، برنامه جمعآوری معتادان را در این ولایت آغاز کردهاند. به گفته مسوولان، تا کنون بیش از یک هزار و ۲۰۰ تن از معتادان به مواد مخدر از سطح شهر جمعآوری شده و هم اکنون زیر درمان قرار دارند.
مسدود بودن مراکز درمان و افزایش شمار معتادان
هرات از گذشتهها به اینسو به دلیل داشتن مرز مشترک با کشور ایران، میزبان معتادان به مواد مخدر بوده است. بارها باشندهگان هرات از حضور گسترده معتادان به مواد مخدر در این ولایت شکایت کرده و عملکرد حکومت نیز در این راستا چندان موثریت نداشته است. اکنون بیش از هر زمان دیگر در کوچه و پسکوچهها و حتا خیابانهای عمومی شهر هرات حضور معتادان به چشم میخورد. مسوولان در ریاست صحت عامه هرات میگویند که متوقف شدن فعالیت شفاخانههای ترک اعتیاد در این ولایت سبب شده تا آمار معتادان خیابانی در این ولایت افزایش یابد. سیدمحمد سادات، مدیرعمومی کاهش تقاضای مواد مخدر ریاست صحت عامه هرات، در صحبت با روزنامه ۸صبح تایید کرد که هم اکنون از شش مرکز درمان معتادان به مواد مخدر، چهار مرکز بهگونه کامل متوقف شده و دو مرکز دیگر بهگونه نسبی فعالیت دارد. در گذشته این مراکز با داشتن بیش از ۳۱۰ بستر در دورههای ۴۰ روزه و ۹۰ روزه سالانه بیش از یک هزار و ۵۰۰ معتاد را تحت مداوا قرار میداد. سادات افزود: «متاسفانه با سقوط نظام جمهوریت، انجوها آماده حمایت از مراکز ترک اعتیاد نشدهاند و اکنون این مراکز با تمام تجهیزاتشان بسته و روند درمان متوقف است.» به باور سیدمحمد سادات، با تعطیلی این درمانگاهها و تداوم این روند، مشکلات معتادان در این ولایت از کنترل خارج خواهد شد. وی از نهادهای مسوول و بازرگانان خواست که بار دیگر این مراکز را حمایت کنند تا روند درمان معتادان از سر گرفته شود. نگرانیهایی هم وجود دارد که دسترسی آسان به مواد مخدر در کنار نبود مراکز ترک اعتیاد، سبب شده است که آمار معتادان بهگونه سرسامآور افزایش یابد.
در همین حال مقامهای اداره محلی هرات از برخورد جدی با فروشندهگان مواد مخدر میگویند که به هیچ عنوان اجازه ورود مواد مخدر به داخل هرات را نمیدهند. والی هرات در یک نشست با بازرگانان این ولایت از آنان خواسته است تا برای درمان بیماران معتاد به مواد مخدر با حکومت محلی همکاری کنند.
هرچند مراکز درمانی به دلیل نبود بودجه کافی مسدود شده، اما والی هرات از تلاشها برای جمعآوری معتادان و درمان آنها سخن میزند. نوراحمد اسلامجار، والی هرات، گفت: «روند جمعآوری آغاز شده، هر معتاد پس از شناسایی به منطقه اصلیاش فرستاده میشود. حتا معتادان ایرانی پس از تثبیت هویت به کشورشان بازگشت داده میشوند.» با نگاهی عمیق به زندهگی معتادان به مواد مخدر، میتوان دید که این معضل، دنیای بسیاری از خانوادهها را تاریک کرده است.