بهترین راه برای کمک به مردم افغانستان، وارد کردن فشار بر طالبان است، نه تعامل با این گروه.
نویسندهگان: لیزا کورتیس و نادر نادری
منبع: فارن افیرز
یک سال پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، واضح است که این گروه افراطی با زمانی که برای اولین بار کنترل کشور را در سال 1996 به دست گرفت، تغییر چندانی نکرده است. در مارچ 2022، طالبان تصمیم گرفتند که مکاتب متوسطه دخترانه را در سراسر کشور بازگشایی نکنند، هرچند فقط دو روز قبل از آن قول داده بودند که این کار را انجام دهند. طی چند هفته پس از کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده در منطقه سبز کابل، توسط هواپیماهای بدون سرنشین سازمان سیا، مشخص شد که طالبان همچنان به پناه دادن به گروههای تروریستی ادامه میدهند.
وقت آن رسیده است که ایالات متحده و شرکایش این حقایق را بپذیرند و رویکردی را در قبال طالبان اتخاذ کنند که به جای تشویق آنها به دادن وعدههای میانخالی و ارایه بهانههایی برای رفتار ظالمانهشان، به اقدامات آنها پاسخدهنده باشد. سختگیری بر طالبان، به معنای دخالت در کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان نیست. این به معنای همکاری نزدیک با سازمان ملل متحد و کشورهای همفکر برای تحمیل عواقب بر طالبان به دلیل رفتار غیرقابل قبول آنها و جلوگیری از تعامل سطح بالا با این گروه تا زمانی است که رهبری آن سیاستهای معتدلتری را دنبال کند.
عدم تغییر در رفتار
قبل از خروج ایالات متحده از افغانستان در سال گذشته، بسیاری از ناظران امیدوار بودند که تمایل طالبان به کمک و مشروعیت بینالمللی، به تعدیل رفتار آنها پس از رسیدن به قدرت کمک کند. در 17 آگست 2021، تنها دو روز پس از تصرف کابل توسط طالبان و کنترل دولت افغانستان، ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، در جمع خبرنگارانی که برای اولین کنفرانس خبری رسمی طالبان گرد آمده بودند، به آنها اطمینان داد که دولت جدید افغانستان به رهبری طالبان به زنان اجازه خواهد داد تا به کار، تحصیل و سایر مشارکتهای اجتماعی «در حدود شریعت اسلامی» دسترسی داشته باشند.
در افغانستان امروزی که تحت کنترل طالبان است، زنان و دختران بالای 12 سال رسماً از رفتن به مکتب منع شدهاند و گزینههای کمی برای دریافت دستمزد یا کار در خارج از خانه دارند. آنها با قوانین سختگیرانه در خصوص طرز لباس پوشیدن، محدودیتهای جدید برای خروج از خانه بدون داشتن محرم و افزایش میزان ازدواجهای زیر سن و آزار خانهگی، مواجهاند.
طالبان کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان را منحل، فعالیتهای سیاسی را ممنوع و رهبران سازمانهای جامعه مدنی را بازداشت و بازجویی کردهاند. آنها بهطور سیستماتیک فعالان حقوق بشر، مدافعان زنان و دیگران را که برای ایجاد یک جامعه مدنی باز و فراگیر در افغانستان تلاش میکنند، وادار به سکوت کردهاند. در ماه فبروری، طالبان بیش از 20 فعال زن را در یک روز بازداشت کردند.
در ماه می، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان، هشدار داد که طالبان در حال ایجاد جامعهای هستند که با وحشت اداره میشود. برای بسیاری از افغانهایی که در دولت قبلی یا نیروهای امنیت ملی آن کار میکردند، بیاعتنایی طالبان به حقوق اولیه بشر، مرگبار بوده است. از ماه آگست گذشته، معاونت سازمان ملل در امور افغانستان، بیش از 237 قتل غیرقانونی توسط اعضای طالبان را مستند کرده است. در میان قربانیان 160 تن از اعضای دولت سابق و نیروهای امنیتی افغانستان هستند. در همین دوره، محدودیتهای جدید بر رسانهها و روزنامهنگاران برای گزارش آزادانه وضع شده و حداقل یک سوم از خبرگزاریهای افغانستان را مجبور به تعطیلی کرده است؛ به این معنا که تعداد قتلها احتمالاً بسیار بیشتر از چیزی باشد که گزارش میشود.
برخی از فعالان شجاع افغانستان در حال مبارزه هستند. PenPath، یک سازمان افغان که برای بازگشایی مکاتب کار میکند، به کمپین آموزش دختران در برخی از دورافتادهترین نقاط کشور ادامه میدهد. کارمندان زن در جنبش حمایت از تغییر همچنان از دولت به رهبری طالبان میخواهند که به حقوق زنان احترام بگذارد. این سازمانها و سایر سازمانها شایسته توجه و حمایت بینالمللیاند.
بهعنوان بخشی از توافق دوحه که طالبان با ایالات متحده منعقد کردند، این گروه متعهد شد که از استفاده القاعده از خاک افغانستان برای تهدید امنیت ایالات متحده و متحدانش جلوگیری کند. اما هر توهمی مبنی بر اینکه طالبان قصد عمل به این وعده را داشتند، در اواخر جولای، زمانی که مشخص شد ظواهری، رهبر القاعده، در یکی از محلههای کابل در خانه یکی از دستیاران سراجالدین حقانی، سرپرست وزارت داخله [طالبان] زندهگی میکرده، از بین رفت.
تا حدودی، حذف ظواهری استدلال جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده را مبنی بر اینکه عملیات «در افق» راهی مؤثر برای مقابله با تهدیدات تروریستی است، تأیید میکند. اما همچنین نشان میدهد که طالبان ارتباط نزدیکی با القاعده دارند و این گروه تروریستی از بازگشت طالبان به قدرت برای بازسازی پایگاه خود در افغانستان سوءاستفاده میکند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفته است که پناه دادن طالبان به ظواهری نقض توافق دوحه است؛ اما توافقنامه مبهمی که توسط دولت ترمپ مذاکره شد، بهصراحت طالبان را ملزم به اخراج القاعده و سایر سازمانهای تروریستی از خاک افغانستان نمیکند.
تعامل بیهوده است
برخی از کارشناسان امنیتی استدلال میکنند که اگر ایالات متحده به تعامل در سطح بالا با طالبان ادامه ندهد، افغانستان احتمالاً وارد جنگ داخلی و هرجومرج خواهد شد و حتا به درد سردری بزرگتر از آنچه هست، برای غرب تبدیل خواهد شد. برخی دیگر استدلال میکنند که نیاز فوری به همکاری با رژیم طالبان برای اطمینان از اینکه کمکهای بشردوستانه به افغانهای نیازمند میرسد، باید بر نگرانیهای حقوق بشر اولویت داشته باشد. هر دو بحث به بیراهه میرود.
موافقت با تعامل با طالبان بدون توجه به سابقه حقوق بشری آنها، ثبات را در درازمدت تضمین نخواهد کرد. اینکه طالبان چگونه بر مردم خود حکومت میکنند، تعیینکنندهتر از ثبات سیاسی کشور است. اگر رژیم طالبان به رویکرد سرکوبگرانه خود ادامه دهد، مردم افغانستان بهطور فزایندهای در برابر نقض حقوق و آزادیهای خود مقاومت خواهند کرد و حتا ممکن است به سمت مقاومت خشونتآمیز بیشتر سوق پیدا کنند؛ صرف نظر از اینکه مقامهای ایالات متحده با رژیم طالبان گفتوگو میکنند یا خیر. پشتانه درانی، مدیر اجرایی سازمان غیرانتفاعی آموزش افغانستان (LEARN)، اخیراً به یک مصاحبهکننده گفته است: «مهمترین چیزی که میخواهم جامعه جهانی بفهمد، این واقعیت است که گفتوگو با طالبان بیفایده است.»
در اواخر آگست، سازمان ملل هشدار داد که 24 میلیون افغان هنوز به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند و بیش از 700 میلیون دالر برای کمک به افغانها برای گذراندن زمستان آینده مورد نیاز است. اما واشنگتن باید تعامل خود با طالبان را به توافق بر سر مجموعهای از اصول برای رساندن کمکها، از جمله عدم مداخله طالبان در کار سازمانهایی که برنامههای کمکرسانی را انجام میدهند، محدود کند. نگرانی فزایندهای وجود دارد که رهبران طالبان تلاش میکنند کمکهای بشردوستانه را با انتخاب جوامعی که آنها را دریافت میکنند و با هدایت سازمانهای کمکرسان برای استخدام کارگران از فهرستهایی که ارایه میکنند، دستکاری کنند.
ماه گذشته، وزارت امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد که 3.5 میلیارد دالر از داراییهای مسدود شده افغانستان در اختیار بانک مرکزی افغانستان تحت کنترل طالبان قرار نخواهد گرفت. این خبر خوشایند بود. در 14 سپتامبر، دولت بایدن اعلام کرد که این پول در عوض از طریق یک صندوق بینالمللی که توسط مقامهای دولتی سویس و کارشناسان افغان اداره میشود، بین مردم افغانستان توزیع خواهد شد. صندوق جدید افغانستان خود آن 3.5 میلیارد دالر را به نفع مردم افغانستان و تضمین عدم دسترسی طالبان به آن، پرداخت خواهد کرد.
اما مهمترین گامی که ایالات متحده میتواند بردارد، ممنوعیت سفر برای همه رهبران طالبان است که از سال 2019 لغو شده بود. این معافیت اخیراً منقضی شد. در آگست، زمانی که شورای امنیت سازمان ملل در مورد تمدید آن به توافق نرسید، روسیه و چین احتمالاً در آینده به دنبال معافیتهای سفر بیشتری برای طالبان خواهند بود. اگر جامعه جهانی همچنان به مقامهای طالبان اجازه سفر به خارج از کشور را بدهد، این سیگنال را ارسال خواهد کرد که ادامه سرکوب زنان و دختران برای آنها قابل قبول است. در سال گذشته، طالبان از معافیت ممنوعیت سفر برای ایجاد مشروعیت بینالمللی با شرکت در کنفرانسهای بینالمللی در ناروی در ماه جنوری و اوزبیکستان در ماه جولای استفاده کردند. با این حال، رژیم طالبان به نقض حقوق زنان ادامه داد و سرکوب جامعه مدنی افغانستان را تشدید کرد.
از آنجایی که واشنگتن تعامل دیپلماتیک خود با طالبان را کاهش داده است، باید بر یافتن راههای خلاقانه برای حمایت از جامعه مدنی افغانستان تمرکز کند؛ مانند فراهم کردن منابع برای گروههای محلی در افغانستان که نقض حقوق بشر را رصد میکنند و حقوق زنان و آزادی رسانهها را ارتقا میدهند و از آنها دعوت کند تا در گردهماییهای بینالمللی حضور یابند. واشنگتن همچنین میتواند منابع بیشتری را به ماموریت کمک سازمان ملل متحد در افغانستان اختصاص دهد تا تمرکز خود را بر جلوگیری از نقض حقوق بشر و همکاری نزدیکتر با جامعه مدنی افغانستان افزایش دهد. همچنین ضروری است که جامعه جهانی اجماع غیررسمی خود را در برابر به رسمیت شناختن طالبان بهعنوان دولت قانونی افغانستان حفظ کند، حداقل تا زمانی که این گروه به استندردهای اساسی در مورد حکومتداری و حقوق بشر دست یابد و گامهایی برای قطع روابط با تروریستها بردارد.
بیش از پنج ماه است که طالبان وعده خود را مبنی بر بازگشایی مکاتب متوسطه دخترانه زیر پا گذاشتهاند. پس از صرف صدها میلیون دالر در 20 سال گذشته برای حمایت از سازمانهایی که حقوق زنان در افغانستان را ترویج میکنند، ایالات متحده تعهد اخلاقی در قبال زنان و دختران افغان دارد. همان زنان و دخترانی که واشنگتن به توانمندسازی آنها کمک کرد، اکنون حقوق خود را برای تحصیل و اشتغال از دست دادهاند و بسیاری از آنها اکنون نگران جان خود هستند. سازمان ملل متحد و سازمانهای بینالمللی حقوق بشر موارد متعددی از نقض حقوق بشر را علاوه بر موارد نقض حقوق زنان و دختران، از جمله قتلهای فراقانونی، بازداشتهای خودسر، آوارهگی اجباری، آزارواذیت اقلیتها، شکنجه و سرکوب روزنامهنگاران و آزادی بیان، ثبت کردهاند. اقدامات طالبان در یک سال گذشته غیرقابل قبول است و سیاست ایالات متحده باید این را با اتخاذ رویکردی بسیار سختتر در قبال طالبان منعکس کند، تا زمانی که این گروه به وعدههای قبلی خود مبنی بر احترام به حقوق همه افغانها پایبندی نشان دهد.