آمارهای موجود نشان میدهد که تمام ادارههای دولتی در ولایت فراه از سوی پشتونها اداره میشوند و هیچ کارمند بلندرتبهای از اقوام دیگر کشور در بستهای ریاست و مدیریت حضور ندارد. در حالی که در جریان حکومتهای قبلی وضعیت چنین نبود و اقوام دیگر ساکن در فراه نیز در رأس ادارههای دولتی قرار داشتند.
براساس اطلاعات به دست آمده، در جریان نظام جمهوری رییسان معارف، انکشاف دهات، کار و امور اجتماعی، مبارزه با حوادث طبیعی و مدیر بانک در ولایت فراه تاجیک بودند و ریاستهای اراضی، محیطزیست و احصاییه از سوی رییسان بلوچ اداره میشدند. حتا در یک مقطع زمانی مستوفی این ولایت از قوم ترکمن و باشنده ولایت دیگری بود که در فراه وظیفه اجرا میکرد.
با قدرتگیری دوباره طالبان، همه کارمندان بلندرتبه از ادارههای دولتی برکنار و افرادی از قوم پشتون جایگزین آنان شدهاند. با برکناری رییسان قبلی، ادارههای دولتی در فراه از وجود اقوام غیرپشتون کاملاً تصفیه شده و تمام کارمندان از یک قوم خاص هستند.
معضل تصفیه قومی در ادارههای دولتی تنها منحصر به مرکز ولایت فراه نیست، بلکه بستهای بالای ادارههای دولتی در ولسوالیهای این ولایت نیز از وجود اقوام غیرپشتون تصفیه شدهاند. جالب اینجا است که حتا ولسوالیهای پرچمن و اناردره که بیشترین ساکنان آن را اقوام غیرپشتون تشکیل میدهند نیز توسط مسوولان پشتون اداره میشوند.
موضوع تصفیه قومی در ادارههای دولتی در فراه با سقوط نظام جمهوری و روی کار آمدن رژیم طالبان آغاز شده است. طالبان همه کارمندان غیرپشتون که در رأس ادارههای دولتی قرار داشتند را برکنار و بهجای آنان افرادی از قوم پشتون را مقرر کردهاند. طالبان بهگونه واضح درباره برکناری کارمندان غیرپشتون ابراز نظر نکردهاند، اما یکی از کارمندان برکنارشده «مسایل قومی و کار در حکومت پیشین» را از علتهای برکناری خودش توسط طالبان میداند.
عزیزالرحمان (نام مستعار) رییس برکنارشده یکی از ادارههای دولتی در فراه میگوید که در مدت کار بهعنوان رییس یکی از ادارههای دولتی، امور مربوطه را به درستی انجام داده و هیچ باشنده فراه حتا پس از آمدن طالبان نیز از او شکایت نداشته است. عزیزالرحمان میافزاید که والی طالبان برای ولایت فراه یک شخص کمسواد و غیرمسلکی است که شخصی را تنها براساس قومیتش بهجای او گماشته شده است.
این رییس برکنارشده یکی از ریاستهای دولتی در فراه توضیح میدهد که علت برکناری او و شماری از رییسان غیرپشتون در قدم نخست این بوده که آنان پشتون نیستند و در گام بعدی با نظام جمهوری کار کردهاند. به سخن او، به جز این دو مورد هیچ دلیل موجه دیگری برای برکناری او وجود نداشته است.
این در حالی است که تکقومیشدن ادارههای دولتی در فراه روحیه وحدت ملی را بین اقوام ساکن در این ولایت خدشهدار ساخته است؛ تا جایی که باشندهگان باسواد، تحصیلکرده و روشنفکر پشتون در فراه نیز از این کار طالبان ابراز نارضایتی میکنند.
امانالله نام یکی از جوانان تحصیلکرده قوم پشتون در ولایت فراه است. او همچنان از حکومتداری طالبان انتقاد می کند و میگوید که طالبان با ورودشان تمام کارمندان سابق بهشمول اقوام پشتون را از وظیفه برکنار کردهاند. درست است که ترکیب فعلی اداره محلی فراه همه از یک قوماند، ولی طالبان افراد خودشان را جابهجا کرده و تنها معیاری که پیششان مطرح است، سابقه جنگی فرد است.
انتقاد از ترکیب قومی در حکومت طالبان نهتنها از سوی منتقدان این گروه، بلکه واکنش حامیان و افراد نزدیک به این گروه را نیز به همراه دارد. چندی پیش مجیبالرحمان انصاری، خطیب مسجد جامع گازرگاه هرات و از حامیان سرسخت طالبان، در اعتراض به معضل «فهم زبان» در ادارههای دولتی هرات از رهبری طالبان خواست که در ولایتهای فارسیزبان مسوولان پشتوزبان مقرر نکند. زیرا به باور او، با انجام این کار از یکسو معضل تکقومیشدن بستهای ریاست و مدیریت حل میشود و از طرف دیگر سهولتی برای کارمندان و مراجعان ادارههای دولتی به میان میآید.
این در حالی است که از رعایت نشدن ترکیب قومی در بستهای بلند دولتی از سوی طالبان در ولایتهای مختلف کشور گزارش شده است. طالبان اما تاکنون در مورد جایگزینی رییسان و مدیران پشتون به جای افرادی از اقوام غیرپشتون تجدید نظر نکردهاند.
ولایت فراه در غرب افغانستان یکی از ولایتهایی است که اقوام مختلف به شمول پشتون، تاجیک، بلوچ، عرب، سادات، زوری، ازبیک و هزاره در آن زندهگی میکنند. در حکومت پیشین ادارههای دولتی این ولایت شاهد حضور متعادل اقوام پشتون و غیرپشتون بود. حتی افرادی از قوم تاجیک و بلوچ در سمت والی در این ولایت وظیفه اجرا کردهاند؛ اما با تسلط دوباره طالبان بر کشور، ادارههای دولتی در فراه از وجود اقوام غیرپشتون بهگونه کامل تصفیه شده است.
احمدفهیم، باشنده فراه میگوید که قبلاً در این ولایت شاهد حضور رییسان ادارات دولتی از میان اقوام پشتون، تاجیک، بلوچ و از اهل تشییع این ولایت بودیم و همینطور در ردههای پایین، ولی با وجود این نیز اقوام غیرپشتون معترض بودند.
محمد نام مستعار یکی از باشندهگان ولایت فراه است. او فارسی حرف میزند و از مردمان اهل تشیع این ولایت است. او میگوید که برای طالبان زبان پشتو معیار است. اگر پشتو بلد نباشی و به ادارهای مراجعه کنی، طالبان رفتار مناسب نمیکنند. او که باری با جمعی از اهل تشیع نزد والی رفته بوده، میگوید که یکی از نزدیکان آنها به قتل رسیده بوده و با جمعی از بستهگان پیش والی مراجع کرده بوده است. وقتی به شعبه والی داخل شده و شروع به صحبت کردن کرده، اصلاً نه سخنانشان شنیده شده و نه هم جواب درستی برایشان داده شده بوده است. محمد میگوید تنها دلیل این مسأله این بود که ما پشتو حرف نمیزدیم.
با این حال، عزل کارمندان مسلکی و کاربلد از ادارههای دولتی سبب ایجاد بینظمی اداری، کندکاری و اجراآت غیرمسلکی در این ولایت شده است. ارباب امینالله، باشنده ولایت فراه که جهت رهنمایی باشندهگان روستای مربوطهاش به یکی از ادارههای دولتی مراجعه کرده است، میگوید که رییسان طالبان در بیشتر ادارههای دولتی نمیدانند، در عریضه عارض چه بنویسند و درخواستی را به کدام شعبه راجع کنند.
این ارباب روستا توضیح میدهد که روزی با یکی از کشاورزان روستایش به یکی از ادارههای دولتی مراجعه کرده و رییس آن اداره سه بار در عریضه او حکم نوشته است تا کار او اجرا شده است. ارباب امینالله میافزاید که رییس این اداره دقیق نمیدانست در عریضه چه باید بنویسد و عریضه را به کدام شعبه راجع کند. به گفته او، هنگامی که عریضه را به شعبه دیگری برای اجراآت برده، مدیر آن شعبه چندین بار به عریضهاش نگاه کرده و پس از راهنمایی مدیر پیشین این بخش توانسته در زمینه اجراآت کند.
این در حالی است که طالبان پس از تسلط بر کشور، کارمندان ارشد حکومت پیشین را از وظیفه برکنار و به جای آنان جنگجویان خودشان را مقرر کردهاند. بیشتر این جنگجویان از بهره سواد محروماند و با محیط اداری آشنایی ندارند، اما در سمتهای مختلف ادارههای دولتی مقرر شدهاند. این انتصابهای غیرمسلکی طالبان با واکنشهای جدی ملی و بینالمللی همراه بوده است؛ تا جایی که چندی پیش یکی از مفتیهای طالبان در ولسوالی گذره ولايت هرات در انتقاد به آن گفت: «قیامت همان روزی است که به جای انجنیر، ملا و آخوند» در یک بست استخدام شود.
این استخدامهای جدید و غیرمسلکی طالبان، سیستم اداری دولت را مختل ساخته و نظمی که سالها روی آن سرمایهگذاری شده بود را از بین برده است.